Cel główny opracowania dotyczy euroregionów, ale tych nie da się oddzielić od polityki regionalnej, jej celów i instrumentów. Autorka umiejętnie łączy te zagadnienia i przedstawia politykę regionalną łącznie z jej instrumentami organizacyjnymi i finansowymi w kontekście euroregionalnym, czego nie czyni się w powszechnie dostępnych, standardowych opracowaniach. Wart podkreślenia jest też fakt przedstawienia perspektywicznej (już niedługo) polityki regionalnej na okres 2014-2020 wraz z jej nowym instrumentem finansowym „Łącząc Europę” oraz jego euroregionalnym ukierunkowaniem. Zawarto tu również nową filozofię wsparciową starych instrumentów funduszowych (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny i Fundusz Spójności) w kontekście trzech wzrostów (inteligentnego, zrównoważonego i integracji społecznej) określonych w Strategii Europa 2020 i służących euroregionom. Stanowi to nowe ujęcie, jeszcze nierozpowszechnione w literaturze przedmiotu.

Głównym celem publikacji jest ocena wpływu realizacji polityki spójności na osiąganie konwergencji gospodarczej przez województwa w Polsce. Pojęcie konwergencji w sensie używanym w tej książce narodziło się z neoklasycznej teorii wzrostu (lata 50. i 60. XX wieku), w których to konwergencja oznaczała proces wyrównywania dochodów (produktów per capita) pomiędzy krajami. Najbardziej intensywne, światowe badania konwergencji przypadają na lata 80 i 90. XX wieku, natomiast w Polsce temat ten stał się popularny wraz z akcesją do Unii w 2004 r., od kiedy Polska jest beneficjentem polityki spójności – polityki regionalnej Unii Europejskiej, dążącej do podwyższenia poziomu spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej. Badania nad konwergencją są ważne z wielu powodów, z których najważniejszy jest wymiar społeczno-gospodarczy. Współczesny świat cechuje bowiem silne rozwarstwienie dochodów, które zapoczątkowane zostało wraz z industrializacją w XIX w. O ile jednak różnice pomiędzy najzamożniejszymi i najbiedniejszym gospodarkami wynosiły w XIX w. kilkadziesiąt procent, to współcześnie są one kilkakrotnie większe. Duże dysproporcje są obserwowane nie tylko pomiędzy krajami, ale również wewnątrz poszczególnych państw. Gospodarki w których mieszkają najbogatsi mieszkańcy świata, to często kraje o najwyższym odsetku ludzi żyjących na granicy ubóstwa. Badania nad konwergencją są w Polsce ważne są również z praktycznego punktu widzenia. Otóż Polska zobowiązana jest do rozliczenia efektów płatności przekazywanych przez Komisję Europejską na realizację polityki spójności. Głównym celem tej polityki jest zmniejszanie nierówności gospodarczych wśród regionów-beneficjentów.

Procesy rozwoju regionalnego i lokalnego są współcześnie przedmiotem żywego zainteresowania środowiska nauki, władz publicznych wszystkich szczebli, sfer biznesowych, a także szerokich kręgów społecznych. Intensywnie stymuluje się je w lokalnych i regionalnych politykach rozwoju, a także w krajowej i unijnej polityce rozwoju. Oczekuje się, że nie tylko przyniesie to ich dynamizację, a przez to polepszenie jakości życia w lokalnych i regionalnych układach terytorialnych, lecz zintensyfikuje transformację tych procesów i ich produktów w procesy i produkty ponadregionalne, włącznie z globalnymi. W tym kontekście szczególnego znaczenia nabiera aktualna i szczegółowa wiedza o stanie, uwarunkowaniach, mechanizmach i efektach owych procesów oraz o najbardziej prawdopodobnych sposobach ich przyszłego rozwoju. Ważne jest również upowszechnienie tej wiedzy wśród publicznych decydentów oraz kadr publicznej administracji. Są to kluczowe warunki powodzenia wspomnianych polityk. Artykuły naukowe zebrane w niniejszej publikacji stanowią wkład w proces gromadzenia wspomnianej wiedzy. Tworzą także płaszczyznę dialogu na jej temat między środowiskami nauki i samorządowych władz publicznych. Stanowią elementy odbywającej się współcześnie na forach naukowych, samorządowych i państwowych dyskusji na temat niezbędnych zmian polskiego systemu samorządowego. Zawierają argumenty za takim jego doskonaleniem, które – w ramach wielopoziomowego, zintegrowanego systemu zarządzania państwem – zwiększy podmiotowość samorządów lokalnych i regionalnych w prowadzeniu polityki rozwoju, zapewniając im jednocześnie dużą zdolność do kreowania rozwoju lokalnego i regionalnego. Oddajemy je w Państwa ręce z przekonaniem, że okażą się przydatne zarówno w dociekaniach naukowych, jak i w praktyce zarządzania rozwojem lokalnym i regionalnym. Dariusz Głuszczuk, Małgorzata Markowska, Andrzej Sztando

Niniejsza publikacja stanowi kolejną z cyklu „Polityka spójności Unii Europejskiej – cele, efekty realizacji, problemy do dyskusji”. Myślą przewodnią bieżącego tomu jest dekada członkostwa Polski w Unii Europejskiej oraz rola polityki spójności w rozwoju Europy zarówno w minionym dziesięcioleciu, jak i w przyszłości. Ostatnie 10 lat było dla UE, krajów członkowskich, regionów i polityki spójności czasem wielu zdarzeń, których efekty odnajdujemy w polityce, gospodarce, sferze społecznej czy w środowisku. Kryzys spowodował, że dysproporcje między regionami zaczęły zanikać, a bezrobocie znacząco wzrosło w większości krajów Unii. Zauważono, że odwrócił się długotrwały trend zbieżności PKB i stopy bezrobocia w UE, co dotknęło w szczególności regiony Europy Południowej. W okresie 2007-2012 spośród 277 regionów UE w 210 wzrosło bezrobocie, a w 50 z nich stopa bezrobocia wzrosła ponad dwukrotnie. Sytuacja jest szczególnie niepokojąca w przypadku ludzi młodych, ponieważ w 2012 r. prawie w połowie regionów stopa bezrobocia wśród młodzieży wynosiła ponad 20%. Kolejnym negatywnym efektem kryzysu gospodarczego był wzrost ubóstwa i wykluczenia, co przyczyniło się do spowolnienia realizacji celów wyznaczonych w strategii „Europa 2020”. Od 2008 do 2013 r. inwestycje publiczne w całej UE spadły realnie o 20%. W bieżącym okresie programowania 2014-2020 budżet polityki spójności w łącznej kwocie ponad 450 mld EUR (licząc ze współfinansowaniem krajowym) będzie wydatkowany na inwestycje oraz pomoc rozwojową dla obszarów, które mogą bezpośrednio oddziaływać na wzrost zatrudnienia i PKB. Środki europejskie mają być skierowane głównie na wspieranie MŚP, badań, rozwoju i innowacji, edukacji, gospodarki niskoemisyjnej, ochrony środowiska, walki z bezrobociem i wykluczeniem społecznym, na rozwój infrastruktury łączącej obywateli UE oraz modernizację organów administracji publicznej. Autorzy bieżącego tomu, pochodzący z europejskich ośrodków naukowych i badawczych, koncentrują się szczególnie na relacjach łączących politykę gospodarczą i społeczną na szczeblu krajowym i regionalnym. Treść publikacji dotyczy teoretycznych i praktycznych aspektów polityki spójności w okresie 2004-2020 w ujęciu ponadnarodowym, krajowym, regionalnym i lokalnym. Dyskusja poświęcona polityce spójności w różnych wymiarach i aspektach wskazuje na zróżnicowane podejście autorów do kwestii konwergencji i dywergencji w Unii Europejskiej, ekonomicznych aspektów pomocy regionalnej, czy też roli statystyki w badaniach naukowych i procesach podejmowania decyzji rozwojowych.

Spis treści [Contents] Artykuły [Articles] Michał Soliwoda, Jacek Kulawik, Barbara Wieliczko: Instrumenty finansowe a polityki wspólnotowe UE [Financial Instruments Versus Common EU Policies], doi 10.7366/wir032018/01, s. 9–34; Przemysław Śleszyński: Identyfikacja i ocena procesów demograficznych w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem wsi [Identification and Evaluation of Demographic Processes in Poland with Special Regard to the Rural Areas], doi 10.7366/wir032018/02, s. 35–68; Maria Halamska: Wspierać czy zalesiać? Dylematy rozwoju wiejskich obszarów problemowych [Supporting or Afforesting? Dilemmas in the Development of Rural Problem Areas in Poland], doi 10.7366/wir032018/03, s. 69–92; Sławomir Kalinowski: Problem ubóstwa i wykluczenia społecznego w krajach Unii Europejskiej w kontekście zrównoważonego rozwoju [The Problem of Poverty and Social Exclusion in the European Union Member States in the Context of Sustainable Development], doi 10.7366/wir032018/04, s. 93–112; Joanna Bereżnicka: Dopłaty do działalności operacyjnej a stabilność finansowa gospodarstw rolnych w krajach Unii Europejskiej [Operational Subsidies and Financial Stability of Farms in the European Union], doi 10.7366/wir032018/05, s. 113–136; Andrzej Jędruchniewicz: Negatywne skutki regulowania cen rolnych [Negative Effects of Agricultural Price Regulation], doi 10.7366/wir032018/06, s. 137–154; Katarzyna Kokoszka, Małgorzata Pink: Instytucjonalne uwarunkowania sprzedaży bezpośredniej żywności w Polsce [Institutional Preconditions of Direct Sales of Food Products in Poland], doi 10.7366/wir032018/07, s. 155–174; Tomasz Wojewodzic, Wiesław Musiał: Trwanie i upadek drobnych gospodarstw rolnych – zastosowanie analogii w naukach przyrodniczych i społecznych [The Decadence and Decline of Small Farms – Application Analogies to Natural and Social Sciences], doi 10.7366/wir032018/08, s. 175–192; Anna Kłoczko-Gajewska, Olga Markiewicz: Mechanizm rozprzestrzeniania się wiosek tematycznych w Polsce [The Spread of Thematic Village Idea in Poland], doi 10.7366/wir032018/09, s. 193–210; Marta Czekaj: Plan sukcesji w gospodarstwie rolnym [Succession Planning in Family Farms], doi 10.7366/wir032018/10, s. 211–228; Bartłomiej Bajan, Wawrzyniec Czubak: Korzyści płynące z integracji poziomej w polskim rolnictwie na przykładzie grup producentów rolnych [The Benefits of Horizontal Integration in Polish Agriculture Exampled by Agricultural Producer Groups], doi 10.7366/wir032018/11, s. 229–242. Recenzje i omówienia Bogdan Klepacki: Recenzja książki Krystyny Krzyżanowskiej, Ekonomiczno-społeczne uwarunkowania innowacji w zespołowym działaniu w rolnictwie [Book review: Economic and Social Determinants of Innovation in Teamwork in Agriculture by Krystyna Krzyżanowska], doi 10.7366/wir032018/12, s. 243–248; Marcin Makowiecki: Z biegiem lat i wydarzeń. Recenzja książki: Andrzej Rosner, Ruta Śpiewak, Edyta Kozdroń, Patrząc na wieś. Sto lat rozwoju polskiej wsi [Book review: Glimpses of the Countryside. One Hundred Years of Polish Countryside by Andrzej Rosner, Ruta Śpiewak, Edyta Kozdroń], doi 10.7366/wir032018/13, s. 249–252. Sto lat rozwoju polskiej wsi Włodzimierz Dzun: Zmiany strukturalne w gospodarstwach rolnych na ziemiach polskich przed odzyskaniem niepodległości [Farm Structure Change in Polish Lands Before the Independence Recovery], doi 10.7366/wir032018/14, s. 253–279. Uwagi: red. naczelny – Mirosław Drygas periodyk wydawany wraz z Instytutem Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN

Podstawowym celem monografii jest ocena wpływu unijnej polityki regionalnej na zrównoważony rozwój euroregionów zachodniego pogranicza Polski. W publikacji podjęto problematykę rozwoju regionalnego oraz opisano zadania polityki regionalnej Unii Europejskiej w niwelowaniu dysproporcji w rozwoju poszczególnych regionów. Następnie omówiono zagadnienia związane ze współpracą transgraniczną i rolą euroregionów w rozwoju peryferyjnych obszarów transgranicznych. Końcowe rozważania dotyczą statystycznej oceny wpływu funduszy unijnych na zrównoważony rozwój euroregionów. W tym celu stworzono wskaźnik zrównoważonego rozwoju euroregionów, a także przeprowadzono statystyczną analizę wpływu zmiennych cząstkowych na jego poziom z wykorzystaniem wskaźnika korelacji Pearsona i statystycznej analizy regresji.